Artikel

Matrasrecycling: wat houdt het precies in en welke rol speelt SABA in dit proces?

Na een gebruiksperiode van ongeveer tien jaar worden de meeste matrassen tegenwoordig weggegooid. Elk jaar worden er meer dan 30 miljoen matrassen weggegooid in de Europese Unie. Als ze allemaal waren opgestapeld, zou de stapel 678 keer zo hoog zijn als de Mount Everest (Europur). Ondanks dat de meeste onderdelen van een matras kunnen worden hergebruikt, worden er nog veel matrassen de verbrandingsoven ingegooid of belanden op de afvalstapel. Zonde! De matrassenindustrie ziet zowel bij fabrikanten als consumenten een toenemende ambitie om de duurzaamheidsprestatie te verbeteren op weg naar een circulaire economie. Onderdeel hiervan is dat een matras aan het einde van zijn levensduur weer wordt omgezet in grondstoffen om nieuwe producten te creëren. Ook bij SABA is matrasrecycling een belangrijk punt op de agenda.

Topics:

Chris Belterman
Auteur Chris Belterman Sustainability Specialist

Matrasrecycling in een stroomversnelling

In tegenstelling tot meubels, kunnen matrassen eenvoudiger verzameld en gerecycled worden doordat ze een rechthoekige, platte afmeting hebben. In Nederland kunnen oude matrassen op een centraal punt ingeleverd worden om vervolgens te worden vervoerd naar de plek waar verdere recycling plaats gaat vinden. Maar dit is niet overal in de wereld vanzelfsprekend. Veel landen zijn nog bezig met het opzetten van een infrastructuur voor het inzamelen van oude matrassen. Dit is momenteel in een stroomversnelling gekomen doordat UPV onder de aandacht is gebracht van vele overheden in Europa. UPV staat voor Uitgebreide Productenverantwoordelijkheid en is een beleidsinstrument dat de verantwoordelijkheid van de producent voor het eigen product verlengt tot de post-consumenten fase. Voor de matrassenindustrie betekent dit dus dat matrasproducenten verantwoordelijk zijn voor de recycling van hun eigen matrassen. In België en Frankrijk is UPV al effectief en Nederland zit in de afrondende fase. Andere landen spreken erover, maar zijn op dit moment nog niet zo ver.

Matrasrecycling in de VS

In de Verenigde Staten zijn er momenteel in drie staten matrasrecyclingprogramma’s onder de naam ‘Bye Bye Mattress’. Het programma is bij wet ingesteld en wordt beheerd door het Mattress Recycling Council (MRC). Het MRC is een non-profitorganisatie die voorlichting geeft aan de matrassenindustrie over recyclingwetten, retailers en fabrikanten helpt bij hun registratie- en rapportagevereisten en nauw samenwerkt met lokale overheden en professionals op het gebied van afvalbeheer. Voor ieder verkocht matras wordt een recyclingbijdrage gevraagd. Hierdoor is recycling in Californië, Connecticut en Rhode Island mogelijk. Het MRC is druk bezig om het programma ook uit te breiden naar andere staten.

Wat is matrasrecycling?

Matrassen kunnen worden gerecycled via een mechanisch of een chemisch recyclingproces. Bij mechanisch recyclen worden de meeste materialen uit een matras hergebruikt. Het schuim kan worden verwerkt als ondervloer voor tapijt, toepassingen in sporthallen, geluidsisolatiemateriaal, vloermatten van auto’s en als beschermlaag bij het vervoer van glas. De stalen veren kunnen bijvoorbeeld weer worden gebruikt voor bouwmaterialen en de tijk kan worden gebruikt in industriële oliefilters of voor andere textielapplicaties. Het probleem is echter dat lijm deze componenten stevig bij elkaar houdt, waardoor dus niet alle materialen ‘schoon’ van elkaar verwijderd kunnen worden. Bovendien is het een feit dat als alle landen zouden beginnen met het recyclen van onderdelen uit afgedankte matrassen, de afzetmarkten niet alle beschikbare volumes van het schuim zouden kunnen gebruiken. Een ander nadeel van mechanische matrasrecycling is dat de onderdelen van het matras worden gedowncycled, wat de circulariteit belemmert. Downcycling houdt in dat de materialen worden hergebruikt, maar wel hun kwaliteit en waarde verliezen waardoor de keten niet afgesloten kan worden en dus niet circulair is. Bij mechanische matrasrecycling kunnen er dus geen nieuwe matrassen worden geproduceerd, wat bij chemische recycling wel het geval is.

Chemische recycling

Door de beperkingen van mechanische matrasrecycling, krijgt chemische recycling steeds vaak de voorkeur of wordt het gebruikt als aanvulling op mechanische recycling. Chemische recycling is een betere manier om upcycling en circulariteit te verwezenlijken. Upcycling is een vorm van recycling waarbij de onderdelen van de matras na verwerking een betere kwaliteit hebben. Van de onderdelen kunnen weer nieuwe, hoogwaardige producten worden gemaakt met dezelfde, of een hogere, waarde. Tijdens het chemische recyclingproces worden stoffen afgebroken tot de oorspronkelijke bouwstenen waaruit deze bestonden; polymeren of zelfs monomeren. De verkregen polymeren hebben dezelfde zuiverheid als die van de oorspronkelijke kunststof. Wel moeten de polymeren soms gemengd worden met nieuwe grondstoffen omdat de opbrengst van chemische recycling vaak niet op 100% zit. Alsnog zorgt dit voor een aanzienlijk lagere CO2-voetafdruk omdat er veel minder fossiele grondstoffen worden gebruikt. Chemische recycling technieken worden steeds verder ontwikkeld om polyurethaanschuim en ook andere schuimen uit afgedankte matrassen te kunnen hergebruiken. Maar omdat een matras uit meerdere materialen bestaat, is verdere ontwikkeling nodig. Er wordt dan ook hard aan de weg getimmerd om chemische recyclingtechnologieën te optimaliseren. Hieronder worden een aantal chemische recyclingtechnologieën toegelicht, zonder in detail te treden, om een beter beeld te schetsen van hoe chemische recycling werkt.

Logo van duurzaamheid gevormd door matrassen

Glycolyse

Glycolyse is een chemische recyclingtechniek die al veel wordt ingezet voor het recyclen van PET, maar nu ook wordt gebruikt voor het afbreken van matrassen. Het proces wordt uitgevoerd door het schuim te verwarmen tot 240 graden en vervolgens een katalysator toe te voegen. Het polyurethaan wordt dan afgebroken tot een olieachtige substantie aan polymeren. Dit kan opnieuw worden gebruikt om schuim te produceren; zachte schuimen voor nieuwe matrassen, maar ook harde schuimen voor in de bouwsector.
 

Chemolyse

Bij chemolyse worden monomeren van elkaar gescheiden. Deze technologie richt zich op het afbreken van de polymeerketens in kleinere stukken, zogenaamde monomeren. Deze monomeren vormen weer nieuwe bouwstenen om nieuwe producten te realiseren. Het voordeel van deze manier van chemisch recyclen is dat het relatief weinig energie kost en dat er relatief zuivere bouwstenen ontstaan om hoogwaardige producten mee te creëren.

Pyrolyse

Pyrolyse is een manier van chemische recyclen waarbij de materialen op een hoge temperatuur worden verhit, zonder daar zuurstof aan toe te voegen. De materialen verbranden niet, maar vallen op moleculair niveau uit elkaar. Op deze manier kunnen er weer nieuwe schuimen ontwikkeld worden. Deze wijze van chemische matrasrecycling heeft belangrijke voordelen. Ten eerste hoeven materialen niet eerst gescheiden te worden. Er kunnen verschillende materialen tegelijkertijd het pyrolyse proces in. Ten tweede kunnen er verschillende soorten materialen gewonnen worden met deze techniek. Hoe hoger de temperatuur, hoe kleiner de moleculen. Ten derde kunnen de gassen die vrijkomen, zoals CO en methaan, weer worden gebruikt als energiebron voor het proces, wat het proces circulair maakt. 

De rol van lijm

Lijmen spelen een cruciale rol bij de recyclebaarheid van matrassen en bij de kwaliteit, levensduur en comfort van een matras. De lijmen die in een matras verwerkt zijn, kunnen niet op zichzelf gerecycled worden. De chemische reactie die plaatsvindt wanneer de lijm wordt aangebracht, is niet omkeerbaar. Wanneer er dan bijvoorbeeld twee verschillende schuimen worden verlijmd, kan de lijm het mechanische recyclingproces in de weg zitten omdat de producten niet ‘schoon’ van elkaar verwijderd kunnen worden. Daarom wordt er veel onderzoek verricht naar de eventuele negatieve werking van lijm op chemische recycling. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat SABA lijmen geen negatieve invloed hebben op de samenstelling van het eindproduct, de herwonnen olie, bij chemische recycling. Onze lijmen zitten chemische recycling dus niet in de weg. Dit weten we doordat we betroken zijn geweest bij een aantal pilots van de chemische recyclingprocessen in Europa.

Wie is verantwoordelijk voor een circulair matrasontwerp?

Een enkele verantwoordelijke aanwijzen voor het creëren van een circulair matrasontwerp is niet mogelijk. Het is de gehele supply chain die mee moet werken om tot circulariteit te komen. Tijdens het ontwerp van het matras dient er rekening gehouden te worden met het gemakkelijk uit elkaar halen van de matras. De partijen die materialen aanleveren moeten ervoor zorgen dat deze materialen duurzaam zijn en gemakkelijk afgebroken kunnen worden. Dan zijn er nog de bedrijven die de matrassen uit elkaar halen en de retailers die de matrassen gaan verkopen. Er zullen dus veel partijen, ook NGO’s en overheden, samen moeten werken om een circulaire matrasontwerp te bewerkstelligen. Uiteraard draagt de consument ook een verantwoordelijkheid. Deze moet immers bereid zijn om de matras aan te schaffen.

Stapel oude matrassen op de grond

Slapen op een gebruikt matras

Een valkuil is het stigma dat hangt rondom een gerecycled matras. Het kan consumenten afschrikken dat een matras al eens eerder gebruikt is. Consumenten willen een schoon matras dat 100% veilig is. Ook vragen consumenten om transparantie van de fabrikanten. Waar komen de materialen vandaan? Zijn de hergebruikte materialen schoon? Hoeveel procent van mijn bed is hergebruikt? Zolang deze transparantie er is, is de verwachting dat consumenten het minder problematisch vinden om op een gerecyclede matras te slapen. We zien immers een nieuwe generatie die eist dat producten circulair zijn. En ook zien we dat de generaties, die nu koopkracht hebben, circulariteit en duurzaamheid steeds belangrijker gaan vinden. De verwachting is dat door deze veranderende mindset in combinatie met duidelijke communicatie rondom het matrasontwerp en certificeringen, de circulaire beweging geaccepteerd gaat worden.

De weg naar een circulair matrasontwerp

Zijn we er al? Nog niet. Maar we zien dat de ontwikkelingen snel gaan. Het is verbazingwekkend wat er is bereikt in de afgelopen jaren. In 2015 leek het chemisch recyclen van polyurethaan schuim in de matrassenindustrie nog iets onmogelijks. Als we zien wat er nu allemaal al mogelijk is, belooft dat veel voor de toekomst. Uiteraard zijn er verschillende uitdagingen die op dit moment de hoofdrol spelen, zoals: 

1)    De infrastructuur voor het inzamelen en inleveren van matrassen
2)    De toegang tot duurzame materialen
3)    Matrassen dienen gemakkelijk uit elkaar gehaald te kunnen worden
4)    Een afzetmarkt creëren voor de herwonnen materialen uit zowel chemische als mechanische recycling
5)    De ontwikkeling van technieken om alle materialen uit een matras te kunnen recyclen
6)    Het verkopen van een matras die is gemaakt van gerecyclede grondstoffen aan consumenten

In de Verenigde Staten liggen nog meer uitdagingen op de weg naar een circulair matrasontwerp. Hier is het op dit moment nog moeilijk om gebruikte materialen opnieuw te verwerken in matrassen. In sommige staten is dit zelfs verboden. Ook moeten producten met gerecyclede materialen worden verkocht als ‘used products’, waar weer een stigma omheen hangt. In de Verenigde Staten wordt dus nog veel meer gebruik gemaakt van downcycling. Het staal, stof en schuim uit een matras worden dan wel hergebruikt, maar verliezen hun initiële waarde.

SABA’s rol bij matrasrecycling

SABA is ’s werelds toonaangevende producent van lijmen voor de matras- en meubelindustrie. Daarom zien wij het ook als onze plicht om te bouwen aan een duurzame wereld en om een echt circulaire matrassenmarkt te creëren. Zonder in te leveren op comfort, streven wij naar een holistische benadering die duurzaamheid en circulariteit combineert in een totaalontwerp. We weten nu dat onze lijmen geen negatieve invloed hebben op de samenstelling van het eindproduct bij chemische recycling. Het gebruik van fossiele brandstoffen in ons lijm- en productieproces daarentegen is wel een van de punten dat de circulaire economie in de weg staat. Vandaar dat wij continu op zoek zijn naar manieren om fossiele brandstoffen in onze producten en tijdens het productieproces te vervangen. Hier ligt voor SABA de uitdaging: klanten niet in laten leveren op comfort en kwaliteit in hun zoektocht naar circulariteit. Onze ontwikkeling van oplossingen voor een volledig circulaire verwerking van grondstoffen is nog in volle gang.

Het elimineren van virgin fossiele bronnen

SABA heeft de ambitie om aan de circulariteitsdoelstellingen te voldoen en de ambities van onze klanten te ondersteunen. Dit betekent dat we fossiele brandstoffen in onze lijmen moeten elimineren en vervangen. Maar niet alleen dat, we proberen ook over circulariteit te leren en dit te implementeren in het proces van onze klanten. We helpen onze klanten om hun duurzame ambities te realiseren terwijl we hoge eisen stellen aan comfort, kwaliteit en duurzaamheid. Door middel van het zetten van kleine stapjes proberen we te ontdekken wat er in onze supply chain mogelijk is en waar de behoeftes van onze klanten liggen. Op dit moment ligt de focus op het elimineren van fossiele brandstoffen in onze producten en het productieproces. We zijn trots op het feit dat we samenwerken met de gehele supply chain om samen de zoektocht te voltooien naar een circulair matrasontwerp.

A sustainable bond

Samen met onze klanten werken we aan ‘a sustainable bond’. We werken samen om hen te ondersteunen bij het ontwerpen van producten die bijdragen aan een circulaire economie. En dit allemaal zonder in te boeten aan productcomfort en kwaliteit. Wij zijn er zeker van dat comfort, kwaliteit en circulariteit naast elkaar kunnen en zullen bestaan. Neem vrijblijvend contact met ons op om te bespreken wat SABA voor uw circulair ontwerp kan betekenen.

Contact